MBI TRASHÃ‹GIMINÃ‹ ARKITEKTONIKE

Nga: URBANmagnet - 2017-05-07

MBI TRASHÃ‹GIMINÃ‹ ARKITEKTONIKE
Ã‡farÃ« mbrojnÃ« zvicerianÃ«t e Ã§farÃ« shaktÃ«rrojmÃ« ne!

GÃ«zim Sadiku
arkitekt kosovar i cili prej vitit 1999 jeton dhe vepron nÃ« ZvicÃ«r

Si njÃ« ish student i Universitetit tÃ« PrishtinÃ«s, tash e ca dekada arkitekt aktiv nÃ« ZvicÃ«r, pÃ«rkundÃ«r kohÃ«s tejet tÃ« kufizuar si resursi me i Ã§muar nÃ« filozofinÃ« zviceriane, nuk mund tÃ« rri pa ndarÃ« pak nga ajo, pÃ«r tÃ« reaguar pÃ«r diÃ§ka qÃ« do tÃ« duhej tÃ« bÃ«nte secili prej kolegÃ«ve tÃ« mi. NjÃ« urti thotÃ«: â€œMos reagimi ndaj krimit, nÃ«nkupton bashkÃ«pjesmarrje nÃ« tÃ«â€. Rrespekt pÃ«r ata pak arkitekt, qÃ« fatkeqÃ«sisht mund tÃ« numrohen nÃ« gishtat e njÃ«rÃ«s dorÃ«, pÃ«r reagimet publike qÃ« bÃ«jnÃ«. NjÃ« ndÃ«r tÃ« fundit, ishte ai i profesorit Dr.Sc. Kujtim Elezi, pÃ«r shkatÃ«rrimin e objektit tÃ« Fakultetit Teknik nÃ« PrishtinÃ«. PÃ«rcolla nga larg edhe njÃ« protestÃ« para kÃ«saj godine, tek e cila gjithashtu pjemarrÃ«sit mund tÃ« numroheshin nÃ« gishta, nÃ«se futen nÃ« pÃ«rdorim tÃ« dyja duart. AsnjÃ« bÃ«za nga Fakulteti i ArkitekturÃ«s shtÃ«pia e sÃ« cilÃ«s po pÃ«rdhunohet, asnjÃ« bÃ«za nga komuniteti i arkitektÃ«ve nÃ« Ã§fardolloj forme institucionale qÃ« mund tâ€™a bÃ«nin, asnjÃ« bza nga qindra shoqata qytetare (tÃ« regjistruara) prej asaj pÃ«r mbrojtjen e drejtave tÃ« qenÃ«ve dalmatin e deri tek ajo pÃ«r ndalimin e ushqimit gjenetikisht tÃ« modifikuar. VÃ«rtetÃ«, durimit tÃ« shoqÃ«risÃ« kosovare, e nÃ« veÃ§anti tÃ« kolegÃ«ve tÃ« mi, pÃ«r tÃ« heshtur para krimit arkitektonik, do tâ€™ia kishte lakmi edhe presidenti i ndjerÃ« Dr. Ibrahim Rugova.

Krimin e bÃ«n edhe mÃ« monstrous fakti qÃ« nÃ« KosovÃ« ky krim Ã«shtÃ« institucionalizuar dhe ka filluar pikÃ«risht me objektet e institucioneve shtetÃ«rore si objektin e Kuvendit, QeverisÃ« (ish Rilindja), pastaj objektet publike me tÃ« cilat dikur identifikoheshim, si hotel Grandi e Bozhuri e sÃ« fundmi pre ra edhe instituti i cili pikÃ«risht do tÃ« duhej tâ€™i parandalonte kÃ«to krime. Intervenimi nÃ« fakultetin teknik Ã«shtÃ« kulmi i gjithÃ« kÃ«saj maskarade.

PÃ«rpos asaj qÃ« krimet arkitektonike po ndodhin Ã§do ditÃ« para syve tanÃ«, pÃ«rseriten nÃ« vazhdimÃ«si dhe si duket sâ€™kan tÃ« ndalur, ajo qÃ« mÃ« bÃ«ri edhe mÃ« shumÃ« tÃ« shkruaj Ã«shtÃ« analogjia me njÃ« punÃ« kÃ«tu nÃ« ZvicÃ«r qÃ« kam rrishtazi nÃ«pÃ«r duar.

Derisa nÃ« KosovÃ« po rrÃ«nohen, masakrohen, shÃ«mtohen nÃ«n preteksin se po plotÃ«sojmÃ« â€œkushtet bashkohore tÃ« efiÃ§encÃ«s energjetikeâ€, tek zvicerianÃ«t, vÃ«rja dorÃ« mbi identitetin arkitektonik, nÃ« emÃ«r tÃ« Ã§fardolloj kauzeje tjetÃ«r sa do e rÃ«ndÃ«sishme tâ€™i dukej ndokujtÃ«, bÃ«het me ndjesinÃ« sikur punohet mbi qarÃ§afin me tÃ« cilin Ã«shtÃ« mbÃ«shtjellur Krishti.

Objekti konkret me tÃ« cilin po merrem sÃ« fundmi. Gjindet nÃ« Ossingen, fshat periferik i Kantonit tÃ« Cyrihut. As pÃ«r nga rÃ«ndÃ«sia publike, historike e as arkitektonike nuk mund tÃ« krahasohet me objektet e viktimizuara ne KosovÃ«. BÃ«het fjalÃ« pÃ«r njÃ« shtÃ«pi private tÃ« banimit individual qÃ« bile as Ã«shtÃ« nÃ«n mbrojtje ambientale e as monumentale por vetÃ«m numrohet nÃ« listÃ«n e inventarizuar komunale. Gjendja fizike e tij Ã«shtÃ« e mjerushme. Mezi qÃ«ndron nÃ« kÃ«mb. Natyrisht e pabanueshme prej kohÃ«sh.

Pronari mÃ« angazhoi qÃ« tÃ« merrem me procedurat e nxerrjes sÃ« lejes ndÃ«rtimore. KÃ«rkesa e tij ishte qÃ« ky objekt tÃ« rrÃ«nohet dhe tÃ« zÃ«vendÃ«sohet me njÃ« objekt te ri qÃ« gjithsesi do i pÃ«rshtatej ambientit. Qysh nÃ« takimin e parÃ« me organet kompetente komunale na u bÃ« e ditur se kjo nuk ishte e mundur. Procedurat qÃ« duheshin tÃ« ndiqeshin ishin pothuajse tÃ« gjitha ne nivel kantonal pÃ«rkundÃ«r faktit qÃ« kishim tÃ« bÃ«nim me njÃ« shtÃ«pi banimi private dhe jo me ndonje vlerÃ« tÃ« vecantÃ« arkitektonike, urbanistike e ambientale, kategori kjo qÃ« rÃ«ndom trajtohet nÃ« nivel komunal. Puna e parÃ« qÃ« duhej bÃ«r ishte incizimi i detajizuar i objektit. Ky incizim i digjitalizuar, u dÃ«rgua nÃ« institutin pÃ«r mbrojtjen e monumenteve tÃ« kantonit tÃ« Cyrihut. MÃ« shumÃ« se njÃ« vit u analizua dhe nÃ« fund u kthye njÃ« raport me mÃ« shumÃ« se 100 faqe ku decidivisht theksohej se objekti nÃ« formÃ« dhe madhÃ«si nuk guxon tÃ« ndryshohet. Edhe mÃ« e â€œkeqjaâ€ objekti duhet tÃ« kthehej nÃ« gjendjen fillestare pasi dÃ«mtimet dhe intervenimet e vogla tÃ« brendshme qÃ« pronari i kishte bÃ«rÃ« pÃ«rgjatÃ« viteve, tÃ« gjitha i fakturoheshin si barrÃ« dhe obligim financiar i tij.

Si duket edhe ZvicÃ«r para qindra vitesh kishin ndodhur fenomene tÃ« ngjashme si ne KosovÃ«. Ishte intervenuar disa here nÃ« periudha tÃ« ndryshme. Por ja qÃ« erdhi koha qÃ« kto intervenime pÃ«r tÃ« mos i quajtur krime sepse pÃ«r dallim nga ato Ã§ka po i shohim nÃ« KosovÃ« nuk mund tÃ« quhen as gÃ«rvishtje, tÃ« kthehen nÃ« vendin e vet dhe tÃ« rrezatojnÃ« vlerat fillestare tÃ« tyre. PÃ«r tu kthyer objekti nÃ« gjendjen fillestare u deshtÃ« qÃ« e gjithÃ« veshja e fasadÃ«s ti hiqej me kujdes nÃ« mÃ«nyrÃ« qÃ« konstrukcioni tipik i shtÃ«pive zviceriane tÃ« shekullit XVIII tÃ« bÃ«hej i dukshÃ«m.

E kundÃ«rta po ndodhÃ« me fakultetitn teknik ku po thehen e dÃ«rmohen elementÃ«t prej betoni qÃ« i japin karakterin objektit nÃ« fjalÃ« nÃ« veÃ§anti dhe arkitekturÃ«s brutaliste nÃ« pÃ«rgjithÃ«si, pÃ«r tu mbuluar me njÃ« fasadÃ« â€œefiÃ§enteâ€.

Le tÃ« shpresojmÃ« se pas 100 viteve do tÃ« vetÃ«disohemi nÃ« nivelin e zvicerranÃ«ve dhe kÃ«tÃ« fasadÃ« â€œefiÃ§enteâ€ qÃ« na paskan zbuluar â€œshkenctarÃ«t kosovarâ€, ta zhveshim pÃ«rtok. PÃ«r dallim tÃ« eksperiencÃ«s qÃ« u a pÃ«rshkrova nÃ« ZvicÃ«r, ku kthimi nÃ« gjendjen e mÃ«parshme u bÃ« i munduar pothuajse 100%, tek rasti i fakultetit teknik, vÃ«shtirÃ« se do tÃ« mundemi tâ€™ia kthejm brirÃ«t prej betoni qÃ« sot me aq lehtÃ«si po ia thejm.

NÃ« fund mÃ« duhet tÃ« theksoj edhe njÃ« analogji nÃ« kÃ«tÃ« fushÃ« qÃ« ka tÃ« bÃ«j me ZvicrÃ«n dhe Kosoven. Disa nga bartÃ«sitÃ« e shkatÃ«rrimit tÃ« disa prej objekteve tÃ« cekura mÃ« lartÃ«, thirren se kan jetuar dhe vepruar ne perÃ«ndim, bile pikÃ«rishtÃ« nÃ« ZvicÃ«r. Si duket tÃ« revoltuar nga shteti zvicerian i cili i a kishte identifikuar dhe izuluar me kohÃ« instiktin e tyre shkatÃ«rrues, instiktÃ« pa tÃ« cilin ata nuk mundÃ« tÃ« imagjinojnÃ« jetÃ«n, ikÃ«n drejt lindjes deri nÃ« republikat e largÃ«ta tÃ« Kaukazit, por fatkeqÃ«sisht ndaluan edhe nÃ« KosovÃ« pÃ«r fatin e keq tÃ« saj. Nga tÃ« gjithÃ« mjetet e punÃ«s nÃ« ZvicÃ«r (nÃ«se kishte pasur ndojherÃ« ndonjÃ«), me sa duket ata kishtin marrur me vete vetÃ«m mÃ« tÃ« dashurin, Hillt-in, pÃ«r tÃ« shprehur gjithÃ« mllefin e vet duke pÃ«rdhunuar objektin e Rilindjes, ikonÃ« e arkitekturÃ«s prishtinase, i cili tanimÃ« shfrytÃ«zohet nga njÃ« institucion i cili pak se dallon nga vet ata./URBANmag.net

ogin

rkitektët

rodukte

Dino Qeramika

dërtimtarët

rtistët

ajmet më të lexuara

Fillon projektimi i AutostradÃ«s sÃ« Dukagjinit

Ministri i InfrastrukturÃ«s, Pal Lekaj, sot nÃ«nshkroi kontratÃ«n pÃ«r hartimin e projektit zbatues pÃ«r ndÃ«rtimin e autostradÃ«s Istog â€“ PejÃ« â€“ DeÃ§an â€“ GjakovÃ« â€“ Prizren, nÃ« gjatÃ«si 91 kilometra.

Top 10 softuerÃ«t e arkitekturÃ«s dhe inxhinierisÃ«

ArkitektÃ«ve, inxhinierÃ«ve dhe dizajnerÃ«ve tÃ« ndryshÃ«m tashmÃ« puna u Ã«shtÃ« lehtÃ«suar. Ky lehtÃ«sim vjen si pasojÃ« e pÃ«rdorimit tÃ« softuerÃ«ve tÃ« modelimit 3D, qÃ« mundÃ«sojnÃ« krijimin e njÃ« pÃ«rmbledhje tÃ« njÃ« ndÃ«rtese ose paraqitjen e shpejtÃ« tÃ« ideve tÃ« reja tÃ« projektimit.

Arkitektura nuk Ã«shtÃ« veÃ§ profesion, por Ã«shtÃ« edhe mision

Profesori i ArkitekturÃ«s nÃ« Fakultetin e NdÃ«rtimtarisÃ« dhe ArkitekturÃ«s tÃ« Universitetit tÃ« PrishtinÃ«s, Xhelal LlonÃ§ari, ka thÃ«nÃ« pÃ«r NdÃ«rtimi.info se arkitektura nuk Ã«shtÃ« vetÃ«m profesion â€“ porse Ã«shtÃ« edhe mision.