Arkitektura dhe vija

Nga: Xhelal LlonÃ§ari - 2015-07-25

Opera Garnier
E marte, 5 janar, orÃ«t e buzÃ«mbrÃ«mjes tÃ« vitit 1875. NÃ« prezencÃ«n e kryetarit tÃ« RepublikÃ«s sÃ« FrancÃ«s, Mac Mahon, kryebashkiakut tÃ« LondrÃ«s, ati tÃ« Amsterdamit, familjes mbretÃ«rore tÃ« Spanjes si dhe mÃ« se dymijÃ« tÃ« ftuarve tÃ« tjerÃ« nga Evropa dhe mÃ« gjerÃ«, u bÃ« inaugurimi i OperÃ«s sÃ« Parizit, tÃ« projektuar nga arkitekti Charles Garnier. Programi inaugurues pÃ«rmbante :
Uvertyren e â€œMemecet e Porticitâ€ te Auber-it,
Dy aktet e para te operÃ«es â€œQifutjaâ€ e HalÃ©vy-t,
Uvertyra nga â€œViljam Tellâ€ e Rossinit,
Scenat e Bekimit tÃ« kamave tÃ« Hygenot-ve nga Giacomo Meyerbeer-i si dhe
â€œBurimiâ€, balet i Leo Delib-it.
MbrÃ«mja, pÃ«rveÃ§ ngjarjes kryesore u karekterizua edhe me dy ndodhi tÃ« pakÃ«ndshme. E para, arkitekti qÃ« e kishte projektuar OperÃ«n nuk ishte ftuar ne hapje solemne, ati iu kishte dashte ta blejÃ« biletÃ«n. Ndoshta me kÃ«tÃ« gjest pushtetarÃ«t, si zakonishtÃ«, deshen ti marrin tÃ« ghitha dafinat pÃ«r veti. SidoqoftÃ« publiku qÃ« ishte nÃ« sallÃ« u ngrit nÃ« kembÃ« nÃ« shenjÃ« respekti dhe mirnjohjeje pÃ«r arkitektin si dhe u duartrokit gjatÃ«. Ndodhija tjetÃ«r e cila u diskutaua atherÃ« e diskutohet ende, Ã«shtÃ« fakti se nÃ« OperÃ« nuk kishte byfe dhe se kishin qenÃ« tÃ« shtrenguar qÃ« pÃ«r hirÃ« tÃ« mysafirve tÃ« ftuar dhe publikut tÃ« imrovizohej njÃ« e tillÃ«.
Ky improvizim zgjati deri nÃ« vitin 2011 kur mÃ« nÃ« fund u zgjithÃ« kjo Ã§eshtje duke e projektuar dhe realizuar njÃ« restoran tashmÃ« pÃ«r nevoja turistike e karakterit revial, pa e anashkaluar funkcionin e njÃ« byfeje pÃ«r nevojate publikut gjatÃ« pushimit nÃ« mes tÃ« akteve si dhe pÃ«r diskutime para dhe mbas shfaqjeve.
Teatri kombÃ«tar
E shtunÃ«, 7 maj, orÃ«t e buzÃ«mbrÃ«mjes tÃ« vitit 1949 me shfaqjen â€œGishti para hundÃ«sâ€ tÃ« dramaturgut Kroat u hap solemnishtÃ« Teatri nÃ« PrishtinÃ«. Nuk e di kush ishin tÃ« ftuar dhe nuk dihen ndodhitÃ« tjera pÃ«rveÃ§ inaugurimit.
NjÃ« gjÃ« dihet, teatri, edhe pse i projektuar pÃ«r shtÃ«pi kulture, e kishte byfen qÃ« i sherbente artistÃ«ve kur nuk ishin nÃ« shfaqje, kritikve tÃ« artit skenik si dhe publikut. Kjo byfe ishte funkcionale deri nÃ« kohÃ«n kur nÃ« OperÃ«n e Parizit nuk kishte byfe. Kur e bÃ«nÃ« ata nÃ« e mbyllÃ«m. Parizit iu deshtÃ«n tri tentime qeveritare, nÃ« hark kohorÃ« prej mÃ« shumÃ« se 130 vjetÃ«sh, qÃ« ta kompletojnÃ« pÃ«rmbajtjen e OperÃ«s.
Tek ne kjo u zgjidh shumÃ« shpejtÃ«, njÃ« tender i anuluar dhe tjetri pas tij i sukseshÃ«m dhe bifeja u hoq sikur mos tÃ« kishte qenÃ« kurrÃ«.
Tash shkuarja nÃ« teatÃ«r, nÃ« krahasim me tÃ« kaluaren, Ã«shtÃ« disi mÃ« e pastÃ«r, mÃ« e thjeshtÃ« : e prenÃ« biletÃ«n, vjen 5 minuta para shfaqjes, zÃ«nÃ« vendin tÃ«nd, e â€œkonsumonâ€ shfaqjen dhe pas saj drejtÃ« e nÃ« shtÃ«pi.
PÃ«rshtypjet mbresat, kritikat eventuale, porositÃ« nga pjesa e shfaqur nuk kan nevojÃ« tÃ« komentohen aty pÃ«r aty e as mÃ« vonÃ«, as me shokÃ«, as me miq, as me artist, as me kritik as me kÃ«rkend. KritikÃ«n pÃ«r shfaqje nuk e gjenÃ« as nÃ« faqet e shtypit tÃ« pÃ«rdidtshÃ«m, as nÃ« medija tÃ« folura dhe as ato vizive, pÃ«rveÃ§ nÃ« rastet kur ajo pÃ«rputhet me skemÃ«n programore tÃ« shtÃ«pive informative.
NÃ«se suksesi i njÃ« shfaqjeje mvaret prej : programit, trupÃ«s artistike dhe publikut, athere mund tÃ« themi se mosqenja e byfesÃ« ka ndikuar dukshÃ«m nÃ« krijimin e njÃ« publiku tejet tÃ« disciplinuar.
â€œFakulteti i Arkitekturesâ€
ShumÃ« pak kohÃ« pas mbylljes sÃ« byfes sÃ« Teatrit e mbyllÃ«n edhe byfen e â€œFakultetit tÃ« ArkitekturÃ«sâ€. Ai zakonisht ishte plotÃ«, gumÃ«zhinte nga studentÃ«t tÃ« cilet aty e kalonin pushimin nÃ« mes tÃ« orÃ«ve dhe ndonjÃ« pauze mÃ« tÃ« gjatÃ« qÃ« rastiste tÃ« jet nÃ« orar ose ishin tÃ« shtrenguar tÃ« prisnin sa tÃ« ndalet shiu.
Aty ata freskoheshin, bisedonin, diskutonin, njiheshin mes vedi dhe me gjeneratat tjera, kÃ«mbenin pÃ«rvoja, konsultoheshin me studentÃ«t e viteve mÃ« tÃ« larta, pyetnin asisistentÃ«t dhe profesorÃ«t nÃ« menyrÃ« jo formale kur ishin tÃ« ulur bashk ose pranÃ« njeri tjetrit. Me njÃ« fjalÃ« aty plotÃ«soheshin, pÃ«rveÃ§ me iformata e vegla aty e gjenin edhe ndihmÃ«n e njeri tjetrit.
Aty diskutonin tÃ« gjitha hallet dhe brengat qÃ« mund ti ketÃ« njÃ« student, mbi studimet, mbi unversitetin, mbi fenomenet e ndryshme shoqÃ«rore dhe kÃ«sisojit formonin opinione individuale dhe grupore.
GjatÃ« proqesit tÃ« akreditimit tÃ« â€œFakultetitâ€ profesorÃ«t nga Gjermania i prita nÃ« byfe qe ishte hapur tinÃ«s vetÃ«m pÃ«r atÃ« ditÃ«, meqÃ« orendit ishin ende aty. Mbas gjitha diskutimeve pÃ«r syllabuset i erdhi radha vlerÃ«simit tÃ« hapÃ«sirave tÃ« shkollÃ«s. Ata i vizituan klasat, atelet, kabinetet, toaletet dhe nÃ« fund mbas lÃ«vdatave pÃ«r atmosferÃ«n e ngrohtÃ« dhe inspiruese qÃ« ofronte shkolla, komentet i pÃ«rmbyllÃ«n me konstatimin se byfeja, sipas tyre ishte shumÃ« e pelqyer si hapÃ«sirÃ« dhe si funkcion i domodoshÃ«m social.
Mirpo kjo byfe si dhe gjitha tÃ« tjerat nÃ« Uneversitetin e PrishtinÃ«s ishin mbyllur, kujtoi me motivacion tÃ« disciplinimit tÃ« studentÃ«ve si dhe ritjes sÃ« buxhetit kohorÃ« tÃ« tyre pÃ«r studime e jo pÃ«r sorollatje nepÃ«r byfe. Tash studenti e ka shumÃ« mÃ« tÃ« lehtÃ« dhe mÃ« tÃ« thjeshtÃ« studimin: vjen nÃ« fakultet, e mbanÃ« mÃ«simin dhe nga aty drejtÃ« nÃ« shtÃ«pi.
Vija
NÃ« arkitekturÃ« sikurse edhe tÃ« artet tjera Ã«shtÃ« prezente vija. PÃ«r dallim nga artet pamore tek tÃ« cilat vija mund tÃ« konsiderohet si gjurma e levizjÃ«s sÃ« njÃ« pike nÃ«pÃ«r rrafsh, nÃ« arkitekturÃ« Ã«shtÃ« shumÃ« mÃ« ndryshe. NÃ«se nÃ« njÃ« objekt arkitektonik shkoqisim me qellim disa pika tÃ« caktuare tÃ« objektit e qÃ« jan tÃ« radhitura njera pas tjetres rezultojnÃ« me vijÃ«. Dallimi tjetÃ«r mes vijave nÃ« pikturÃ« dhe arkitekturÃ« qendron nÃ« atÃ« se vijat nÃ« arkitekturÃ« janÃ« tÃ« karakterit taktil dhe si te tilla i konsiderojmÃ« si vlerÃ« shprehÃ«se lineare.
Arkitektura si mile Ã«shtÃ« me ndikim gjithÃ«perfshirÃ«s nÃ« zhvillimin, kultivimin dhe realizimin e personalitetit tÃ« njeriut. HapÃ«sirat e caktuara i ofrojnÃ« shkallÃ« tÃ« caktuar tÃ« sigurisÃ«, mundÃ«sisÃ« pÃ«r tÃ« punuar dhe kÃ«naqesisÃ«. Njeriu ndikon nÃ« arkitekturÃ« dhe ajo ndikon tek njeriu. Sikurse arihet deri tek vija tek objektet, ashtu edhe nga hapÃ«sirat arkitektonike mund ti shkoqisim disa nga to nÃ« menyrÃ« selektive qÃ« tÃ« arihet njÃ« qÃ«llim vijor social i caktuar, sikurse Ã«shtÃ« mbyllja e byfefe e qÃ« rezulton me ngushtimin e hapÃ«sirave sociale, pa tÃ« cilat nuk ka kushte pÃ«r formimin e mendim publik. Asesi nuk mendoi se nÃ« byfe mund tÃ« bihen vendime e as tÃ« realizohet nÃ« tÃ«rÃ«si koncepti i mendimi publik, por sidoqoftÃ« nÃ« to ka pas mundÃ«si qÃ« mendimet e ndryshme tÃ« institualizohen si ide e qÃ« mÃ« vonÃ« do tÃ« shtroheshin si kÃ«rkesa dhe kÃ«shtu komunikimi nÃ« mes tÃ« studentÃ«ve dhe shoqÃ«risÃ« nuk do tÃ« ishte vi njÃ«kahore.
Fakti i mbylljes sÃ« byfeve dhe tkurjes sÃ« hapesirave sociale na lÃ« tÃ« kuptojmÃ« qendrimin dyshues te politikÃ«s ndaj botÃ«s intelektuale e cila nÃ« njÃ« mÃ«nyra a tjetÃ«r Ã«shtÃ« simptom i njÃ« shoqÃ«ri unitare.
KÃ«to dukuri dhe ndikimet e tyre tÃ«rÃ« kohÃ«n me vinin nÃ« mendje tÃ« cilen e percjellja hap pas hapi deri nÃ« momentin kur e mendova gjendjen ku jemi dhe ku mund tÃ« pÃ«rfundojmÃ« ne si shoqÃ«ri, ne kete udhekryq mendja me shkoi nÃ« tÃ« gjitha drejtimet kurse unÃ« s `mund ta pÃ«rcillja mÃ« dhe u ndala nÃ« kÃ«tÃ« pikÃ«./URBANmag.net

Koha ditore,25.07.2015

ogin

rkitektët

rodukte

Dino Qeramika

dërtimtarët

rtistët

ajmet më të lexuara

Fillon projektimi i AutostradÃ«s sÃ« Dukagjinit

Ministri i InfrastrukturÃ«s, Pal Lekaj, sot nÃ«nshkroi kontratÃ«n pÃ«r hartimin e projektit zbatues pÃ«r ndÃ«rtimin e autostradÃ«s Istog â€“ PejÃ« â€“ DeÃ§an â€“ GjakovÃ« â€“ Prizren, nÃ« gjatÃ«si 91 kilometra.

Top 10 softuerÃ«t e arkitekturÃ«s dhe inxhinierisÃ«

ArkitektÃ«ve, inxhinierÃ«ve dhe dizajnerÃ«ve tÃ« ndryshÃ«m tashmÃ« puna u Ã«shtÃ« lehtÃ«suar. Ky lehtÃ«sim vjen si pasojÃ« e pÃ«rdorimit tÃ« softuerÃ«ve tÃ« modelimit 3D, qÃ« mundÃ«sojnÃ« krijimin e njÃ« pÃ«rmbledhje tÃ« njÃ« ndÃ«rtese ose paraqitjen e shpejtÃ« tÃ« ideve tÃ« reja tÃ« projektimit.

Arkitektura nuk Ã«shtÃ« veÃ§ profesion, por Ã«shtÃ« edhe mision

Profesori i ArkitekturÃ«s nÃ« Fakultetin e NdÃ«rtimtarisÃ« dhe ArkitekturÃ«s tÃ« Universitetit tÃ« PrishtinÃ«s, Xhelal LlonÃ§ari, ka thÃ«nÃ« pÃ«r NdÃ«rtimi.info se arkitektura nuk Ã«shtÃ« vetÃ«m profesion â€“ porse Ã«shtÃ« edhe mision.