NdÃ«rtimet pa leje nÃ« ShqipÃ«ri dhe KosovÃ«

Nga: Ylber Vokshi-Ylli - 2014-12-14

I lejuam banorÃ«t me dekada tÃ« ndÃ«rtojnÃ« pa leje ndÃ«rtimi,ato ndÃ«rtime shiheshin,prekeshin,bÃ«heshin haptas,pengonin. Ku ishin organet shtetÃ«rore e tÃ« dy niveleve,qÃ« lejuan qÃ« kualiteti i jetÃ«s urbane nÃ« qytetet tona tÃ« degradohet tÃ« varfÃ«rohet nÃ« masÃ« tÃ« madhe. Tani me disa ligje pretendojmÃ« tÃ« vendosin rend dhe rregull nÃ« sferÃ«n e ndÃ«rtimeve,si pjesÃ« integrale tÃ« Planifikimit hapÃ«sinorÃ« dhe atij urban-rural tÃ« territorit,qÃ« qeverisÃ«n nÃ« RepublikÃ«n e ShqipÃ«risÃ« dhe KosovÃ«s. Dilema ma e madhe Ã«shtÃ« se si tÃ« veprohet me kÃ«to ndÃ«rtime nÃ« kÃ«to vitet e â€œtranzicionitâ€ si nÃ« ShqipÃ«ri ashtu edhe nÃ« KosovÃ«,qÃ« po zgjat pak si bukur shumÃ«,si pjesÃ« e ndryshimeve tÃ« mÃ«dha politike dhe ekonomike nÃ« tÃ« dy anÃ«t e kufirit shqiptaro â€“ shqiptar.

Ã‹shtÃ« evidente se kjo situatÃ« urbane Ã«shtÃ« bÃ«rÃ« e pa durueshme,qÃ« moti ka kaluar koha qÃ« duhej ndÃ«rmarrÃ« hapa konkrete me e ndryshuar atÃ«. Mos tÃ« kemi iluzione se atÃ« Ã§ka e kemi toleruar me dekada mundemi ta ndryshojmÃ« shpejtÃ« me ndonjÃ« â€œshkop magjikâ€. Jemi tÃ« gjithÃ« ne fajtorÃ«,sipas nivelit tÃ« pÃ«rgjegjÃ«sisÃ«,qÃ« lejuam tÃ« krijohet kjo anarki me ndÃ«rtime apo fashizÃ«m urban,tÃ« cilin duhemi sanuar !

TÃ« detyruar nga presionet e â€miqveâ€ndÃ«rkombÃ«tar pÃ«r tÃ« pasur rend dhe ligjshmÃ«ri nÃ« shtet,u aprovuan ligjet pÃ«r â€œLegalizimin,urbanizimin dhe integrimin e ndÃ«rtimeve pa lejeâ€ nÃ« ShqipÃ«ri,gjegjÃ«sisht nÃ« KosovÃ« â€œLigj pÃ«r trajtimin e ndÃ«rtimeve pa lejeâ€ nÃ« vitin 2013. PÃ«r hire tÃ« vÃ«rtetÃ«s ky ligj nÃ« ShqipÃ«ri Ã«shtÃ« aprovuar dhe ka filluar me u zbatuar qÃ« nÃ« vitin 2006,kurse nÃ« KosovÃ« Ã«shtÃ« funksionalizuar pas pesÃ«mbÃ«dhjetÃ« (15) vite,tek nÃ« muajin korrik tÃ« vitit 2014,edhe se versionet e para tÃ« ligjit ishin tÃ« gatshme para dhjetÃ« vite (2004),por nuk kishte â€œgatishmÃ«ri politikeâ€ pasi interesat klanore dhe pÃ«rfituese dominonin.

Ekziston bindja se mos tÃ« ishte ultimatumi i bashkÃ«sisÃ« ndÃ«rkombÃ«tare, pÃ«r ti plotÃ«suar disa kushte elementare,kÃ«to ndÃ«rtime pa leje do tÃ« vazhdonin si nÃ« ShqipÃ«ri ashtu edhe nÃ« KosovÃ«. Ashtu iu konvenonte qarqeve tÃ« caktuara pasi sfera e ndÃ«rtimit sjellke pÃ«rfitime marramendÃ«se materiale,fare pa u brengosur pÃ«r atÃ« se Ã§ka po ndodhÃ« nÃ« hapÃ«sirÃ«n e tyre qÃ« e qeverisnin. Kjo mÃ«nyrÃ« e ndÃ«rtimeve pa Planifikim HapÃ«sinor dhe Urban,sot ka filluar tÃ« iu hakmerret edhe ndÃ«rtuesve pasi ka filluar tÃ« shfaqÃ«t NGOPJA e tregut,posaÃ§Ã«risht nÃ« sferÃ«n e banimit. MÃ« duhet tÃ« theksoi se humbÃ«sit ma tÃ« mÃ«dhenj jemi tÃ« gjithÃ« ne qÃ« jemi tÃ« detyruar tÃ« jetojmÃ« nÃ« kÃ«to hapÃ«sira.

Duhet theksuar se nÃ« maj 2014 nÃ« Kuvendin e ShqipÃ«risÃ« Ã«shtÃ« aprovuar njÃ« ligj pÃ«r ndryshimet dhe plotÃ«simet e ligjit ekzistues tÃ« vitit 2013. Ka kÃ«tu ca ndryshime dhe plotÃ«sime LIBERALE dhe shumÃ« ma realiste pÃ«r tu aplikuar legalizimi i objekteve. Duke marrÃ« parasysh specifikat dhe mentalitetin e shqiptarÃ«ve tÃ« KosovÃ«s,paksa dyshoi nÃ« suksesin e zbatimit tÃ« legalizimeve,nÃ« formÃ«n se si Ã«shtÃ« paraparÃ« tÃ« bÃ«het. Domosdo duhen pÃ«suar ndryshime dhe plotÃ«sime tÃ« ligjit aktual ashtu si ka ngjarÃ« nÃ« ShqipÃ«ri,

Se do tÃ« ketÃ« reagime tÃ« ndryshme tÃ« kontrolluara dhe tÃ« pa kontrolluara po vÃ«rehet nga tereni kÃ«to ditÃ« nÃ« ShqipÃ«ri, pasi ka ri-filluar tÃ« zbatohet ligji i legalizimeve tÃ« objekteve tÃ« ndÃ«rtuara pa leje,si dhe fillimi i legalizimit nÃ« KosovÃ«. RrÃ«nimet e objekteve tÃ« ndryshme jo-banimi pos qÃ« kanÃ« koston e vetÃ« financiare e kanÃ« edhe humbjen e vendeve tÃ« punÃ«s,nÃ« kohÃ«n kur papunÃ«sia Ã«shtÃ« shumÃ« e madhe.

NjÃ« dukuri tepÃ«r shqetÃ«suese Ã«shtÃ« prezent nÃ« ShqipÃ«ri kÃ«to ditÃ« pasi ka filluar aksioni i rrÃ«nimeve,ai Ã«shtÃ« politizimi i skajshÃ«m i procesit i cili kurrsesi nuk duhet tÃ« vazhdoi. Nuk duhet lejuar qÃ« ky proces tÃ« kthehet nÃ« hakmarrje tipike ballkanike,ku dominojnÃ« pasionet e ulÃ«ta klanore apo partiake,edhe pÃ«rdorimi dy standardeve, pÃ«r shembjen e ndÃ«rtimeve pa leje Ã«shtÃ« i dÃ«mshÃ«m. NjÃ« herÃ« e pÃ«rgjithmonÃ« duhet me u udhÃ«hequr me interesin e pÃ«rgjithshÃ«m,qÃ« ma nÃ« fund tÃ« ketÃ« rend dhe ligjshmÃ«ri pÃ«r tÃ« gjithÃ« nÃ« fushÃ«n e ndÃ«rtimit.

NÃ« KosovÃ« ende nuk ka filluar kjo fazÃ«,uroi qÃ« tÃ« mos ndodhe ky fenomen e te mbushemi mend nga ndodhitÃ« nÃ« ShqipÃ«ri.

NÃ« rregull ligjet e legalizimit u aprovuan ashtu si deshÃ«n vendimmarrÃ«sit,nÃ« KosovÃ« munguan grupet punuese me profesionistÃ«,edhe diskutimet publike me qytetarÃ«,por nuk do tÃ« kthehemi pas,kryesore Ã«shtÃ« se si do tÃ« zbatohen kÃ«to ligje. NÃ« ShqipÃ«ri u vÃ«rejt se vetÃ«m zbatimi i verbÃ«r i ligjit Ã«shtÃ« shumÃ« i dÃ«mshÃ«m,duhemi tÃ« iu pÃ«rshtatemi rrethanave ekzistuese nÃ« teren. Qasja REALISTE ndaj situatÃ«s tÃ« cilÃ«n vetÃ« ne e kemi lejuar tÃ« krijohet me vite dhe dekada,mekanikisht nuk mundet tÃ« zgjidhet duke u thirrur nÃ« disa ligje qÃ« janÃ« kopjuar nga ekspertizat e shteteve tjera,qÃ« nuk kanÃ« asgjÃ« tÃ« pÃ«rbashkÃ«t me mentalitetin dhe filozofinÃ« jetÃ«sore tÃ« shqiptarÃ«ve. Ky Ã«shtÃ« gabimi ma i madh qÃ« Ã«shtÃ« duke ndodhur nÃ« ShqipÃ«ri e shpresoi se nuk do tÃ« pÃ«rsÃ«ritÃ«t nÃ« KosovÃ«.

Shkaktarin kryesor tÃ« ndÃ«rtimeve pa leje nuk duhet kÃ«rkuar vetÃ«m nÃ« kushtet e vÃ«shtira tÃ« jetÃ«s, pÃ«r tÃ« siguruar â€œkulmit mbi kokÃ«â€, por nÃ« paraqitjen e njÃ« kategorie njerÃ«zish tÃ« ashtuquajtur â€œprofiterÃ« ndÃ«rtimiâ€ tÃ« cilÃ«t pÃ«r interes tÃ« tyre material, nÃ« mungesÃ«n e funksionimit tÃ« shtetit ligjor kanÃ« vepruar haptas. ShkaktarÃ«t tjerÃ« tÃ« kÃ«saj dukurie,pos atyre objektive,duhet kÃ«rkuar edhe nÃ« filozofinÃ« jetÃ«sore tÃ« popullit shqiptar, i cili ende nuk po din tÃ« iu nÃ«nshtrohet rregullave urbane tÃ« jetuarit nÃ« qytete,edhe tendencave fataliste pÃ«r tÃ« imponuar mÃ«nyrÃ«n e jetÃ«s nga mjediset e tyre provinciale janÃ« pÃ«r Ã§do kritikÃ«. Ajo Ã§ka Ã«shtÃ« e domosdoshme Ã«shtÃ« pÃ«rshtatja e mÃ«nyrÃ«s sÃ« jetÃ«s nÃ« mjediset urbane (qytetet) Ã§ka Ã«shtÃ« â€œthembÃ«r e Akilitâ€ pÃ«r ata, jo se nuk munden por nuk iu lejon ajo egoja primitive e kultivuar tek ata me shekuj. Pa dyshim se ky Ã«shtÃ« proces shumÃ« i vÃ«shtirÃ« i cili kÃ«rkon vullnet dhe angazhim tÃ« mirÃ«filltÃ« profesional dhe gjithÃ«pÃ«rfshirÃ«s e tÃ« gjitha faktorÃ«ve vendimmarrÃ«s nÃ« tÃ« dy nivelet shtetÃ«rore,atÃ« lokal dhe qendrorÃ«.

Tek tani po vÃ«rehen pasojat e kÃ«tyre ndÃ«rtimeve,pasi qytetarÃ« me metoda korruptive janÃ« â€œdetyruarâ€ tÃ« ndÃ«rtojnÃ« nÃ« ketÃ« mÃ«nyrÃ«. Askush nuk Ã«shtÃ« i marrÃ« qÃ« tÃ« humb kapitalin e vetÃ« nÃ«se do tÃ« iu ishte mundÃ«suar tÃ« ndÃ«rtojnÃ« me leje,duke i paguar tÃ« gjitha detyrimet ligjore (taksat),tÃ« cilat nÃ« shumicÃ«n e rasteve edhe i kanÃ« paguar,por jo nÃ« arkÃ«n e shtetit por nÃ« xhepat e sekserÃ«ve tÃ« ndryshÃ«m qÃ« u shfaqen si ndÃ«rmjetÃ«sues apo â€œpÃ«rfaqÃ«suesâ€ tÃ« organeve vendimmarrÃ«se.

Ã‡ka Ã«shtÃ« ma turpÃ«ruese tÃ« gjitha kÃ«to ndÃ«rtime kanÃ« zgjatur me vite dhe dekada,e zÃ«ri i arsyes i manifestuar me reagime publike me protesta dhe demonstrata paqÃ«sore mungoi. ProfesionistÃ«t e ndryshÃ«m,intelektualÃ«t e pastaj edhe shoqÃ«ria civile,Ã«shtÃ« dashur tÃ« ndikojnÃ« tek vendimmarrÃ«sit,qÃ« lejimi i kÃ«tyre ndÃ«rtimeve do tÃ« jetÃ« i dÃ«mshÃ«m pÃ«r tÃ«rÃ« shoqÃ«rinÃ«. PÃ«r fatin e keq tÃ« tÃ« gjithÃ« neve kÃ«to reagime,pos rasteve tÃ« rralla pa ndikim,kanÃ« munguar,jemi pajtuar tÃ« jetojmÃ« jetÃ«n urbane tÃ« varfÃ«r tÃ« krijuar nÃ« tÃ« dy shtetet.

Procesi i legalizimit nuk do tÃ« duhej tÃ« ishte obligim ose privilegj e ndonjÃ« grupi tÃ« interesit apo e ndonjÃ« partie politike,ky Ã«shtÃ« problem i tÃ«rÃ« shoqÃ«risÃ« tonÃ«. QÃ«llimi pÃ«rfundimtar nuk duhet me qenÃ« rrÃ«nimet masive tÃ« objekteve pa leje,e posaÃ§Ã«risht tÃ« atyre tÃ« banimit tÃ« cilat janÃ« tÃ« mbrojtura me konventa ndÃ«rkombÃ«tare. Kjo dukuri e shÃ«mtuar,jemi tÃ« vetÃ«dijshÃ«m,do tÃ« ketÃ« pasoja tÃ« rÃ«nda nÃ« proceset socio-demografike,mbrojtjen e mjedisit si dhe tÃ« trashÃ«gimisÃ« kulturore,pÃ«r atÃ« Ã«shtÃ« i domosdoshÃ«m Ã§rrÃ«njosja e fenomenit me metoda demokratike,pa dhunÃ«,me punÃ« dhe vetÃ«m me punÃ« profesionale.

Disa metoda tÃ« legalizimeve u treguan efektive nÃ« botÃ« nÃ« kohÃ«ra tÃ« ndryshme,ato u anashkaluan nÃ« tÃ« dy shtetet tona,pÃ«rse nuk u bÃ«nÃ« hulumtime ma detale ? RrÃ«nimet nuk janÃ« zgjidhje,ato duhet tÃ« bÃ«hen vetÃ«m nÃ« rastet ekstreme. Duhet tÃ« pajtohemi me fatin tonÃ«,duhet me iu treguar gjeneratave tÃ« ardhshme se si kemi jetuar,vepruar e besa edhe toleruar shumÃ« Ã§Ã«shtje urbane qÃ« nuk duhej bÃ«rÃ«. Nuk duhet lejuar qÃ« shoqÃ«ria jonÃ« (shteti) tÃ« pÃ«sojÃ« edhe ma shumÃ« materialisht me rrÃ«nime. Jam i bindur se gradualisht do tÃ« vinte vetÃ« te ndÃ«rrimi i titullarit tÃ« pronÃ«s, e nÃ« njÃ« mÃ«nyrÃ« do tÃ« ndÃ«shkoheshin tÃ« gjithÃ« ata qÃ« nuk i respektuan ligjet e ndÃ«rtimit tÃ« kohÃ«s.

Uroi qÃ« kjo formÃ«,e papranueshme nga aspekti profesional,tÃ« zgjidhjes sÃ« problemeve tÃ« ndÃ«rtimeve pa leje,bazuar nÃ« ligjet e legalizimit,tÃ« jenÃ« tÃ« fundit. Kjo shoqÃ«ri duhet tÃ« frymoi dhe respektoi tÃ« gjitha ligjet aktuale tÃ« fushÃ«s Planifikimit HapÃ«sinor (tÃ« territorit) dhe Urban, dhe sÃ« nÃ« tÃ« ardhmen tÃ« ndÃ«rtoi sipas normave dhe standardeve tÃ« ndÃ«rtimit,ashtu si vepron e tÃ«rÃ« bota e civilizuar.

ogin

rkitektët

rodukte

Dino Qeramika

dërtimtarët

rtistët

ajmet më të lexuara

Fillon projektimi i AutostradÃ«s sÃ« Dukagjinit

Ministri i InfrastrukturÃ«s, Pal Lekaj, sot nÃ«nshkroi kontratÃ«n pÃ«r hartimin e projektit zbatues pÃ«r ndÃ«rtimin e autostradÃ«s Istog â€“ PejÃ« â€“ DeÃ§an â€“ GjakovÃ« â€“ Prizren, nÃ« gjatÃ«si 91 kilometra.

Top 10 softuerÃ«t e arkitekturÃ«s dhe inxhinierisÃ«

ArkitektÃ«ve, inxhinierÃ«ve dhe dizajnerÃ«ve tÃ« ndryshÃ«m tashmÃ« puna u Ã«shtÃ« lehtÃ«suar. Ky lehtÃ«sim vjen si pasojÃ« e pÃ«rdorimit tÃ« softuerÃ«ve tÃ« modelimit 3D, qÃ« mundÃ«sojnÃ« krijimin e njÃ« pÃ«rmbledhje tÃ« njÃ« ndÃ«rtese ose paraqitjen e shpejtÃ« tÃ« ideve tÃ« reja tÃ« projektimit.

Arkitektura nuk Ã«shtÃ« veÃ§ profesion, por Ã«shtÃ« edhe mision

Profesori i ArkitekturÃ«s nÃ« Fakultetin e NdÃ«rtimtarisÃ« dhe ArkitekturÃ«s tÃ« Universitetit tÃ« PrishtinÃ«s, Xhelal LlonÃ§ari, ka thÃ«nÃ« pÃ«r NdÃ«rtimi.info se arkitektura nuk Ã«shtÃ« vetÃ«m profesion â€“ porse Ã«shtÃ« edhe mision.